Του Ζαφείρη Χατζηδήμου
Το πιο ανησυχητικό από τα δύο περιστατικά ήταν η πολύωρη τρομοκρατική επίθεση στο Νταγκεστάν της Ρωσίας που είχε ως αποτέλεσμα τον τραγικό θάνατο ενός ιερέα, επτά πολιτών και δώδεκα αστυνομικών, την καταστροφή μιας ορθόδοξης εκκλησίας, το κάψιμο μιας συναγωγής και την πρόκληση μεγάλης αναστάτωσης στον τοπικό πληθυσμό.
Ετσι, το Νταγκεστάν της Ρωσίας βρίσκεται (ξανά) στο επίκεντρο της προσοχής λόγω σειράς σημαντικών γεγονότων και εξελίξεων. Ένα 24ωρο μετά την επίθεση, οι ρωσικές αρχές διεξήγαγαν μια “αντιτρομοκρατική επιχείρηση” στη νότια περιοχή του Νταγκεστάν, κατά την οποία συνελήφθησαν τρία άτομα που κατηγορούνται για τον σχεδιασμό τρομοκρατικών επιθέσεων. Στην επιχείρηση αυτή βρέθηκαν αυτόματα όπλα, πυρομαχικά και πολλοί αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί.
Πάντως, σε μια προσπάθεια καθησυχασμού της κοινής γνώμης, ο εκπρόσωπος Τύπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, απέρριψε την ιδέα ότι η Ρωσία κινδυνεύει να οδηγηθεί σε καθεστώς στην αστάθεια. «Η σημερινή Ρωσία είναι διαφορετική, η κοινωνία είναι ενοποιημένη, οι τρομοκρατικές εκδηλώσεις που είδαμε στο Νταγκεστάν δεν υποστηρίζονται από την κοινωνία, ούτε στη Ρωσία ούτε στο Νταγκεστάν», δήλωσε ο Ν. Πεσκόφ στους δημοσιογράφους.
Επιπλέον, η σύλληψη του αβαρικής εθνικότητας αξιωματούχου επικεφαλής της περιφέρειας Σεργκοκάλα στο Νταγκεστάν Μαγκόμεντ Ομάροφ ανέβασε ακόμη περισσότερο το θερμόμετρο της έντασης. Ο εν λόγω αξιωματούχος συνελήφθη γιατί δύο από τους γιους του ήταν ανάμεσα στους ένοπλους που επιτέθηκαν σε θρησκευτικούς χώρους και ενώ συνεχίζεται η προφυλάκιση και του
του αρχηγού της αστυνομίας του Νταγκεστάν μετά τις ταραχές που προκλήθηκαν από φήμες για την άφιξη πτήσης από το Τελ Αβίβ, πριν από 3 μήνες. Ο Μαγκόμεντ Ομάροφ και ο Ρουφάτ Ισμαϊλοφ κατηγορούνται από τις ομοσπονδιακές αρχές για δωροδοκία και διασυνδέσεις με φανατικούς μουσουλμανικούς κύκλους, ενώ και οι δύο είναι μέλη της τοπικής ελίτ των μουσουλμανικών εθνοτήτων.
Πάντως, Η κατάσταση στο Νταγκεστάν επιδεινώθηκε περαιτέρω μετά από την ανακάλυψη των διασυνδέσεων που είχαν συλληφθέντες που σχετίζονταν με την πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση στο Crocus City Hall στη Μόσχα τον Μάρτιο. Πριν από ένα μήνα περίπου, οι αρχές συνέλαβαν τέσσερα άτομα στο Νταγκεστάν, κατηγορώντας τους για την παροχή χρημάτων και όπλων στους δράστες της επίθεσης.
Διαμάχη αιώνων
Η περιοχή του Βόρειου Καυκάσου, συμπεριλαμβανομένου του Νταγκεστάν, έχει μακρά ιστορία αντίστασης στον έλεγχό της από την τότε αυτοκρατορική Ρωσία, που χρονολογείται από τους πολέμους του Καυκάσου τον 19ο αιώνα (1817-1827, 1834-1859 και 1860-1864) που ήταν εξαιρετικά βίαιοι. Πολλές εθνοτικές ομάδες αναγκάστηκαν να διαφύγουν προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία και ιδιαίτερα οι Τσερκέζοι (Κιρκάσιοι), που παραλίγο να εξοντωθούν πλήρως.
Μετά το πέρας των πολέμων, η τότε Ρωσική Αυτοκρατορία εγκατέστησε στις περιοχές πολλούς ρώσους χριστιανούς και εβραίους καθώς και πιστούς σε αυτήν Κοζάκους, για να εδραιώσει τον έλεγχο της ώστε να μην υπάρξει άλλος ξεσηκωμός.
Όμως, με την πάροδο του χρόνου, αυτή η ιστορική αντίσταση έχει καλλιεργήσει ένα ισχυρό αίσθημα περιφερειακής ταυτότητας και ανεξαρτησίας. Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, ο κεντρικός έλεγχος της Μόσχας με «σιδηρά πυγμή» κατάφερε να καταπνίξει τις εθνοτικές και περιφερειακές εντάσεις σε κάποιο βαθμό, αλλά τα υποκείμενα προβλήματα δεν επιλύθηκαν ποτέ πλήρως.
Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αναζωπύρωσε αυτές τις ιστορικές αντιπαλότητες.
Mε την πάροδο του χρόνου, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και φτώχειας συμβάλλουν στις κοινωνικές αναταραχές και καθιστούν τον πληθυσμό πιο ευάλωτο στη ριζοσπαστικοποίηση, αλλά και ως μια τεράστια «αγορά» σκληροτράχηλων μισθοφόρων ή εργατών για την βαριά βιομηχανία ξένων χωρών.
Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το Νταγκεστάν είναι μια από τις πιο εθνοτικά ποικιλόμορφες περιοχές της Ρωσίας, με πάνω από 30 εθνοτικές ομάδες, όπως οι Άβαροι, οι Δαργίνοι, οι Κουμίκοι, οι Τσετσένοι και άλλοι. Ναι μεν η πλειονότητα του πληθυσμού του Νταγκεστάν είναι μουσουλμάνοι, όμως το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν εστίες φανατικών μουσουλμάνων που η όλη τους πολιτική και κοινωνική στάση έρχεται σε αντίθεση με την κυρίως ορθόδοξη χριστιανική ταυτότητα της Ρωσίας. Αυτή η θρησκευτική διαφορά προσθέτει ένα ακόμα επίπεδο πολυπλοκότητας, συμβάλλοντας στις εντάσεις μεταξύ του τοπικού πληθυσμού και της Μόσχας.
Ηδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, το Νταγκεστάν αποτελεί ένα από τα παγκόσμια κέντρα της σκοτεινής πλευράς του Ισλάμ. Στην περιοχή αναδύονται συνεχώς εξτρεμιστικές ομάδες όπως το Εμιράτο του Καυκάσου και παρακλάδια του ISIS, σαν αυτό που αιματοκύλισε το Crocus Hall . Ιδιαίτερα μετά την επιστροφή από την ευρύτερη περιοχή της Συρίας και του Ιράκ έμπειρων πολεμιστών που πολεμούσαν στο πλευρό του ISIS, οι ίδιοι στελέχωσαν τρομοκρατικές ομάδες που έχουν διεξαγάγει πολυάριθμες επιθέσεις μέσα στη ρωσική επικράτεια ή πολεμώντας ως μισθοφόροι στις τάξεις του ουκρανικού στρατού, δημιουργώντας μια από τις μεγαλύτερες απειλές ασφάλειας και σταθερότητας για την ρωσική Ομοσπονδία.
Διακυβέρνηση και Διαφθορά
Το Νταγκεστάν υποφέρει από τις αδύναμες δομές διακυβέρνησης, με υψηλά επίπεδα διαφθοράς και αναποτελεσματικότητας. Οι τοπικοί αξιωματούχοι ενδιαφέρονται περισσότερο για τον προσωπικό τους πλουτισμό παρά για τις ανάγκες του πληθυσμού. Ο συνδυασμός διαφθοράς και κακής διακυβέρνησης έχει οδηγήσει σε εκτεταμένη δυσπιστία του πληθυσμού τόσο στις τοπικές όσο και στις ομοσπονδιακές αρχές. Και έτσι, αυτή η δυσπιστία υπονομεύει τις προσπάθειες σταθεροποίησης της περιοχής και οικοδόμησης μιας συνεκτικής κοινωνίας.
Και δυστυχώς, παρά τον φυσικό πλούτο της περιοχής, όπως το πετρέλαιο και το αέριο, το Νταγκεστάν παραμένει οικονομικά υπανάπτυκτο. Αυτή η οικονομική ανισότητα δημιουργείται γιατί τα κέρδη από τους φυσικούς πόρους του Νταγκεστάν κατευθύνονται στην κεντρική κυβέρνηση ή σε τοπικούς φύλαρχους για να διατηρούν την εσωτερική ειρηνη. Όμως με την πάροδο του χρόνου, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και φτώχειας συμβάλλουν στις κοινωνικές αναταραχές και καθιστούν τον πληθυσμό πιο ευάλωτο στη ριζοσπαστικοποίηση, αλλά και ως μια τεράστια «αγορά» σκληροτράχηλων μισθοφόρων ή εργατών για την βαριά βιομηχανία ξένων χωρών.
Αν και η ρωσική Προεδρία έχει προσπαθήσει να διατηρήσει τον έλεγχο του Νταγκεστάν μέσω της τοποθέτησης της τοπικής ελίτ σε καίριες πολιτικές θέσεις και της έντονης στρατιωτικής της παρουσίας, αυτή η προσέγγιση συχνά οδηγεί σε εμφύλιες τριβές τις τοπικές ελίτ και δεν αντιμετωπίζει τα βαθύτερα αίτια της αστάθειας, ενώ από την άλλη, η περιορισμένη αυτονομία του Νταγκεστάν εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας έρχεται σε αντίθεση με την ισχυρή περιφερειακή του ταυτότητα. Αυτή η ασυμβατότητα συμβάλλει στις επιθυμίες αυτόνομη διοίκηση και τροφοδοτεί αποσχιστικές τάσεις.
Επιπτώσεις στην Ενότητα της Ρωσίας
Η συνεχιζόμενη αναταραχή στο Νταγκεστάν αποτελεί σημαντική απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας. Η κατάσταση στο Νταγκεστάν θα μπορούσε να οδηγήσει στο φαινόμενο της «χιονοστιβάδας», ξεσηκώνοντας και άλλες περιοχές με παρόμοιες εθνοτικές και πολιτικές απαιτήσεις. Οι οποίες κυρίως προέρχονται από μουσουλμανικής πίστης πληθυσμό. Αυτή η πιθανότητα του ντόμινο μπορεί να θέσει σε πραγματικό κίνδυνο «εκ των έσω» για την εδαφική ακεραιότητα της Ρωσικής Ομοσπονδίας ζήτημα το οποίο αποτελεί παράλληλα και την αχίλλειο πτέρνα της.