Του Ζαφείρη Χατζηδήμου
Στις αρχές του χειμώνα του 2022, ενώ η Ρωσία βρισκόταν ακόμη με το «δάκτυλο στη σκανδάλη» μετακινώντας μονάδες στα σύνορα με την Ουκρανία, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πίστευε ακόμα ότι ήταν δυνατή μια διπλωματική λύση στην κρίση.
Ο Ε. Μακρόν ταξίδεψε στη Μόσχα για να συναντηθεί με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι δύο πρόεδροι, ο ένας απέναντι στον άλλον από τις αντίθετες άκρες του θρυλικού τραπεζιού του Πούτιν μήκους πέντε μέτρων, έγινε παι. Ακόμη και μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022, όταν τα ρωσικά στρατεύματα ξεκίνησαν τον πόλεμο με την Ουκρανία, οι ατελείωτες εκκλήσεις του Μακρόν στο Κρεμλίνο έδειχναν την αναμφισβήτητη πίστη του στις προοπτικές για μια ειρήνη υπό ταχεία διαπραγμάτευση.
Η πορεία του Μακρόν στις πρώτες ημέρες του πολέμου στην Ουκρανία ευθυγραμμίστηκε με τις προηγούμενες προσπάθειές του να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Ρωσία και να την ενσωματώσει στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης. Μέχρι τον Ιούνιο του 2022, ενώ το ρωσικό πυροβολικό σφυροκοπούσε τις θέσεις των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων στο κέντρο και την περιφέρεια, ο Γάλλος πρόεδρος επέμενε ότι η Δύση δεν έπρεπε να «ταπεινώσει τη Ρωσία». Ήταν μια στάση που έκανε τον Μακρόν στόχο κριτικής επειδή «πήγε στο Κρεμλίνο με το χέρι».
Δύο χρόνια μετά τον πόλεμο, ωστόσο, ο Εμανουέλ Μακρόν έγινε ο πρώτος δυτικός ηγέτης που πρότεινε και μάλιστα χωρίς «να αποκλείει» την αποστολή δυτικών στρατευμάτων στην Ουκρανία. Ακολούθησε αυτό το σχόλιο δηλώνοντας σε μια μεγάλη συνέντευξη στο TF1 και το France 2:
«Είμαστε έτοιμοι να λάβουμε τις απαραίτητες αποφάσεις για να διασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα κερδίσει ποτέ. Και ελπίζω ότι θα έρθει σύντομα μια στιγμή που θα μπορέσουμε να διαπραγματευτούμε εκ νέου με τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας, όποιος κι αν βρίσκεται σε αυτή τη θέση».
Παραμένοντας σίγουρος ότι η Γαλλία παραμένει μια δύναμη για την ειρήνη, ο Μακρόν τόνισε ότι «η αναζήτηση ειρήνης δεν σημαίνει επιλογή της ήττας». Επιπλέον, αντί να σκέφτεται για αποκλιμάκωση ή μεσολάβηση στη σύγκρουση, ο Γάλλος πρόεδρος επικεντρώθηκε στην εθνική άμυνα: «ο πόλεμος έχει ήδη έρθει στην Ευρώπη, είπε, καθώς «λιγότερα από 1.500 χιλιόμετρα χωρίζουν το Στρασβούργο από το Λβιβ (σ.σ. το μεγαλύτερο αστικό κέντρο στη δυτική Ουκρανία)».
Ο Μακρόν έκανε τη δήλωσή του στις 14 Μαρτίου, λίγο πριν από τη συνάντηση του Τριγώνου της Βαϊμάρης —των ηγετών της Γερμανίας, της Πολωνίας και της Γαλλίας— και στο πλαίσιο της φημολογούμενης επικείμενης επίθεσης της Ρωσίας γύρω από το Χάρκοβο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας.
Σοκ και ερωτήματα
Η απότομη αλλαγή του τόνου του έχει προκαλέσει σοκ, ανησυχία και έντονες συζητήσεις παγκοσμίως. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έχουν δώσει άφθονη κάλυψη για τη μεταμόρφωσή του «από περιστέρι σε γεράκι», ενώ κάποιοι προχώρησαν ακόμη περισσότερο, θεωρώντας πως είναι προβοκάτορας και τον κατηγόρησαν για ασυνέπεια.
Άλλοι απλώς αμφιβάλλουν για την ικανότητά του να ακολουθήσει τις πολεμικές του δηλώσεις με αποφασιστική δράση. Αυτός ο σκεπτικισμός έχει τροφοδοτηθεί από την επίμονη αναβολή από τον Μακρόν μιας αναμενόμενης επίσκεψης στην Ουκρανία.
Η προηγούμενη μετριοπαθής ρητορική του Γάλλου προέδρου πάντως ήταν περισσότερο αποδεκτή, τουλάχιστον στο Βερολίνο. Η κατευναστική στάση του Μακρόν ήταν ευεργετική για την ηγεσία της Ομοσπονδιακής Καγκελαρίας, επιτρέποντας στους Γερμανούς να προβάλλουν μια εικόνα αποφασιστικότητας αλλά και διάθεσης για διαπραγματεύσεις. Δεδομένου του τρέχοντος σχίσματος στη γερμανική κυβέρνηση, κανείς δεν θέλει να θυσιάσει τον (εσωτερικό πολιτικό) συνασπισμό για την Ουκρανία. Η πολιτική επιβίωση της κυβέρνησης είναι πιο σημαντική από την Ουκρανία, παρά τη ρητορική τα όσα λέγονται μπροστά στις κάμερες. Η αλήθεια είναι πίσω από αυτές.
Μάλιστα, οι δηλώσεις του Μακρόν έχουν επιδεινώσει περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ του ιδίου και του Όλαφ Σολτς, καθώς οι απόψεις τους σχετικά με το τι πρέπει να θεωρείται «κόκκινη γραμμή» έχουν σαφώς αποκλίνει. Η Γαλλία έχει αναλάβει μια επιθετικότερη θέση από τη Γερμανία – πιθανότατα επειδή ο Μακρόν έχει συνειδητοποιήσει ότι προηγούμενες γαλλικές διπλωματικές προσπάθειες, καθώς και η υποτιθέμενη «ειδική σχέση» του προέδρου της με τον Πούτιν, απέτυχαν απελπιστικά.
Περί εσωτερικής κατανάλωσης
Επιπλέον, ο Μακρόν έχει εγχώριους λόγους για να ενισχύσει τη ρητορική του για την Ουκρανία. Υποστηρικτές του πολιτικού συνασπισμού Ensemble ! («Μαζί»), που ιδρύθηκε το 2021 ως ένωση του Αναγεννησιακού Κόμματος του Μακρόν, του Δημοκρατικού Κινήματος και των Οριζόντων, αποδίδει σημαντική σημασία στη θέση του για τον πόλεμο στην Ουκρανία, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Les Échos.
Το θέμα προσφέρει στον Μακρόν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει την εξωτερική πολιτική ως μέσο διαφοροποίησης από τους πολιτικούς του αντιπάλους, οι οποίοι επέκριναν δριμύτατα τη ρητορική του προέδρου γύρω από την Ουκρανία. Ο ηγέτης της La France Insoumise Ζαν Μελανσόν, χαρακτήρισε τα λόγια του Μακρόν «τρέλα» και «ανεύθυνη πράξη». Ο επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ολιβιέ Φορ χαρακτήρισε επίσης «τρέλα» τις δηλώσεις του Μακρόν, σημειώνοντας την «ανησυχητική ευκολία» με την οποία ο πρόεδρος είχε επιλέξει τα λόγια του.
Το αν το γαλλικό κοινό συνολικά θα εκτιμήσει τη νέα ρητορική του προέδρου μένει να φανεί, αλλά σε κάθε περίπτωση, η βαθμολογία αποδοχής του στο λαό χρειάζεται άμεσα ενίσχυση. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε στις 27 Μαρτίου από το επίσημο τηλεοπτικό κανάλι της Γαλλικής Γερουσίας, η προσωπική αποδοχή του Μακρόν είχε βυθιστεί στα βάθη, εδώ και ένα χρόνο μετά την υιοθέτηση της περίφημης συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης. Από τα τέλη του περασμένου μήνα, το 69% των Γάλλων πολιτών δεν τον θεωρούν ως τον κατάλληλο πρόεδρο για τη χώρα. Ενώ στο μεταξύ, το ποσοστό των πολιτών που αποκαλούν τη Ρωσία «σύμμαχο και εταίρο» της Γαλλίας, όσο μικρό κι αν είναι, έχει αυξηθεί στο 13%, δύο ποσοστιαίες μονάδες περισσότερο από τον Φεβρουάριο.
Ποιο είναι το κοινό του Μακρόν;
Οι αναλυτές πιστεύουν ότι οι πολεμικές δηλώσεις του Μακρόν απευθύνονται κυρίως σε ξένο κοινό. Κατ’ αυτούς, οι δηλώσεις του Γάλλου προέδρου απευθύνονται κυρίως στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Μακρόν επιδιώκει «να κάνει τα μέλη του ΝΑΤΟ να αντιμετωπίσουν την ευθύνη τους αντί να ωθήσει το Κρεμλίνο σε διάλογο».
Ειδικότερα, η επιθετικότητα του Μακρόν έρχεται σε περαιτέρω αντίθεση με την άρνηση της Γερμανίας να προμηθεύσει στο Κίεβο πυραύλους μεγάλου βεληνηκούς TAURUS. Μεταξύ των λόγων της, η Γερμανία αναφέρει την πιθανή ανάγκη αποστολής Γερμανών εκπαιδευτών στην Ουκρανία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το οπλικό σύστημα χρησιμοποιείται σωστά – ένα βήμα που το Βερολίνο θεωρεί «κόκκινη γραμμή». Επί της ουσίας, ο Γάλλος πρόεδρος στέλνει το αντίθετο μήνυμα: ενώ η Ουκρανία μπορεί να μην πάρει ποτέ εν ενεργεία γαλλικά στρατεύματα για να πολεμήσουν στα χαρακώματα, σίγουρα θα έχει Γάλλους εκπαιδευτές που βρίσκονται κάπου πίσω από τις γραμμές του μετώπου.
Προειδοποιώντας την… Μόσχα!
Υπάρχει βέβαια και η άλλη άποψη η οποία αποτελεί τη μειοψηφία και υποστηρίζει ότι οι πρόσφατες οι δηλώσεις του Εμανουέλ Μακρόν έχουν σαν στόχο τη συσπείρωση των δυτικών δυνάμεων και την αποστολή ενός προειδοποιητικού μηνύματος προς τη Μόσχα ότι δη συ είναι αποφασισμένη να προχωρήσει ένα βήμα παραπάνω.
Όμως όλοι γνωρίζουν ότι αυτό δεν θα είναι απλά είναι ένα βήμα παραπάνω αλλά θα είναι ένα βήμα που θα ακολουθήσει αμέσως μετά την πτώση προς την άβυσσο, μιας και οι Ρώσοι το έχουν ξεκαθαρίσει: Οποιαδήποτε άμεση εμπλοκή δυνάμεων του ΝΑΤΟ αυτό θα σημάνει την κήρυξη πολέμου εκ μέρους του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας. Και όλοι μας ξέρουμε τι σημαίνει αυτό.
Γιατί όπως και να το κάνουμε, αυτό δείχνει τεράστια ανευθυνότητα και έλλειψη λειτουργία του γεωπολιτικού περιβάλλοντος, γιατί δεν είναι δυνατόν ένας πολιτικός που επιθυμεί να κερδίσει το κόμμα του (στις όποιες εκλογές) να βάζει σε άμεσο κίνδυνο την ασφάλεια του πλανήτη!