«Κόντρα» Δαμασκού – Αγκυρας για τα κατεχόμενα συριακά εδάφη … και στη μέση οι Κούρδοι. Στον «πάγο» βρίσκεται η διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων Τουρκίας – Ασσαντ, επειδή η Αγκυρα επιμένει να μην δίνει εγγυήσεις στην Δαμασκό ότι θα αποχωρήσουν τα τουρκικά στρατεύματα από την κατεχόμενη βορειοδυτική Συρία. Κύκλοι στην Τουρκία που επικρίνουν την κυβέρνηση Ερντογάν για ολιγωρία, θεωρούν επιβεβλημένη την επαναπροσέγγισή του με τον Ασσαντ, προκειμένου να αποτραπούν σενάρια και σχεδιασμοί για δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους.
Για την Αθήνα, βέβαια, η Συρία … κείται μακράν. Αν και -υποτίθεται- ότι ξανάνοιξε η ελληνική πρεσβεία στη Δαμασκό, οι σχέσεις Ελλάδας – Συρίας είναι υπό το μηδέν, με ασήμαντη την ελληνική παρέμβαση εκεί, παρ’ ότι οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν μακρά ιστορία. Ωστόσο, σε αυτή την κατεστραμμένη χώρα από τον εμφύλιο πόλεμο, που τελικώς φαίνεται να έχει επικρατήσει ο Ασσαντ, σημειώνονται σημαντικές εξελίξεις που αφορούν άμεσα -και- την Ελλάδα. Οχι μόνο για το Μεταναστευτικό, αλλά επειδή η Τουρκία, για μια ακόμη φορά, όπως στην Κύπρο, έχει εισβάλλει στρατιωτικά και κατέχει βορειοδυτικές περιοχές υπό το πρόσχημα της «προστασίας» των «ομογενών» της. Παράλληλα, έχει θέσει υπό την επιρροή της σημαντική μερίδα της εκεί «συριακής αντιπολίτευσης», ακόμα και τζιχαντιστών, τους οποίους μάλιστα έχει κατά καιρούς χρησιμοποιήσει ως μισθοφόρους ακόμα και για τη Λιβύη.
Πάγος στις συνομιλίες
Αν και ο Ερντογάν, με την έναρξη του συριακού εμφυλίου, κατήγγειλε τον Ασσαντ, με τον οποίο δεν πρόκειται ποτέ να διαπραγματευτεί, το τελευταίο διάστημα διαφήμιζε τις προσπάθειες επαναπροσέγγισης με αυτόν. Δεν είναι η πρώτη φορά που κάνει κωλοτούμπα.
Ωστόσο, τουλάχιστον προς το παρόν, ο «διάλογος» Δαμασκού – Αγκυρας έχει παγώσει. Τυπικώς, αφορμή είναι ότι ο Ασσαντ θέλει εγγυήσεις ότι τα τουρκικά κατοχικά στρατεύματα θα αποχωρήσουν από το συριακό έδαφος, αλλά η Αγκυρα αποφεύγει να δεσμευτεί. Κάτι που γεννά ερωτηματικά ως προς τους πραγματικούς, απώτερους στόχους της Αγκυρας, η οποία έτσι, εκτός των άλλων, καταπατά τη Συνθήκη της Λωζάννης. Την αναθεώρηση της οποίας, ως γνωστόν, επιδιώκει και στα ελληνοτουρκικά.
Από τη μεριά της, η Τουρκία αντιτείνει στον Ασσαντ ότι, πρώτα αυτός πρέπει ουσιαστικά να αναγνωρίσει την «συριακή αντιπολίτευση» -η οποία βρίσκεται υπό τις εντολές της– δίνοντάς της βέβαια και κομμάτι εξουσίας, και μετά, αν και όποτε έρθει η ώρα (!), να συζητηθεί η απόσυρση των τουρκικών δυνάμεών από το συριακό έδαφος. Κοντολογίς, η Τουρκία, όχι μόνο είναι εισβολέας και κατοχική δύναμη, αλλά παρεμβαίνει ωμά στις εσωτερικές υποθέσεις μιας -έστω εύθραστης- χώρας.
Στρατηγικός στόχος της Αγκυρας οι Κούρδοι
Προς το παρόν, είναι αδιευκρίνιστο εάν οι δύο πλευρές επικαλούνται αυτά τα επιχειρήματα, στο πλαίσιο ενός παζαριού, ή πράγματι τα εμπόδια είναι ανυπέρβλητα. Σύμφωνα, πάντως, με εκείνη την τουρκική οπτική που επικρίνει τον Ερντογάν για ολιγωρία στην πορεία της εξομάλυνσης των συρο-τουρκικών σχέσεων, η επαναπροσέγγιση πρέπει να γίνει άμεσα, προκειμένου να εμποδιστεί η πιθανότητα δημιουργίας κουρδικού κράτους.
Κάτι, για το οποίο μερίδα Δυτικών αναλυτών, και όχι μόνο, βλέποντας τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, εκτιμούν ότι έχει έλθει η ώρα για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν. Θέμα που αφορά άμεσα και την Ελλάδα, η οποία όμως και σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί ως … παρατηρητής.
Συρία
Βέβαια, πέραν των «επιθυμιών» της Δαμασκού και της Αγκυρας, στην εξίσωση μπαίνει και ο αμερικανικός παράγων, καθώς και άλλοι στην περιοχή, μεταξύ αυτών και του Ισραήλ. Ως γνωστόν, οι ΗΠΑ στηρίζουν το κουρδικό στοιχείο εντός της Συρίας, ενώ το Ισραήλ εδώ και δεκαετίες δραστηριοποιείται συνολικά στο κουρδικό στοιχείο (Ιράκ, Τουρκία, Συρία, Ιράν). Ωστόσο, στην πρώτη θητεία του, ο Τράμπ, στο πλαίσιο της «εμπορικής- συναλλακτικής» σχέσης του με τον Τ. Ερντογάν «πούλησε» ανοικτά τους Κούρδους της Συρίας. Μένει να φανεί τι θα κάνει στη δεύτερη θητεία του.
Για την Αγκυρα, πάντως, δεν έχει καμία διαφορά. Ολοι «τρομοκράτες» είναι οι Κούρδοι, είτε στη Συρία, είτε στην Τουρκία και αλλού. Ολοι είναι ΡΚΚάδες («Κουρδικο Εργατικό Κόμμα» της Τουρκίας). Και, αφού ο Ασσαντ δεν τα έχει βρει ακόμα μαζί τους (PYD – «Κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης» στη Συρία), και οι Αμερικανοί βρίσκονται σε εδάφη που ελέγχουν οι Κούρδοι (βορειοανατολική Συρία), πρέπει να συνενώσουν τις δυνάμεις τους οι δύο χώρες εναντίον των Κούρδων.
Μάλιστα, η Αγκυρα επαναλαμβάνει κουραστικά σε όλα τα διεθνή Φόρουμ τους απαράδεκτους ισχυρισμούς της περί Κούρδων «τρομοκρατών», όταν είναι γνωστό ότι οι Κούρδοι (ΡΚΚάδες και YPG η ένοπλη πτέρυγα του Κουρδικού Κόμματος της Συρίας) αποτέλεσαν μια από τις κύριες αιχμές του δόρατος κατά των τζιχαντιστών, τη στιγμή που η Τουρκία τους παρέχει καταφύγιο.
Οι ευσεβείς πόθοι της Αγκυρας
Τους ευσεβείς πόθους της Αγκυρας εξέφρασε πρόσφατα ο υπουργός Αμυνας της γείτονος, Γιασάρ Γκιουλερ, σε συνέντευξή του στον τουρκικό τηλεοπτικό σταθμό, TV100. Αναφερόμενος σε θέματα που κυριαρχούν στην τουρκική επικαιρότητα μετά την εκλογή Τράμπ , όπως οι σχέσεις Τουρκίας – Συρίας, η κατάσταση στα σύνορα των δύο χωρών, καθώς και η συνέχιση και επέκταση της τουρκικής εισβολής και κατοχής σε συριακά εδάφη, επανέλαβε όσα τελευταία έχει πει ο Ταγίπ Ερντογάν περί «αποφασιστικότητας να ολοκληρωθούν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Βόρεια Συρία για τη δημιουργία συνοριακής ζώνης ασφαλείας». Κάτι που δείχνει ότι η Τουρκία θέλει να συνεχίσει τη στρατιωτική πίεσή της εντός της Συρίας.
Επίσης, ως προς το ερώτημα που βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης στην Τουρκία για το τι θα κάνει ο Τράμπ σχετικά με την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Συρία, ο Τούρκος υπουργός Αμυνας εξέφρασε την την «αισιοδοξία» του ότι τελικώς οι ΗΠΑ θα αποχωρήσουν. Να σημειωθεί ότι μερίδα του τουρκικού Τύπου «βλέπει» αποχώρηση των Αμερικανών και από το βόρειο Ιράκ (αυτόνομο ιρακινό Κουρδιστάν). Μένει να φανεί ποιες θα είναι οι αποφάσεις Τράμπ σε αυτό το ζήτημα και εάν θα ξαναπουλήσει τους Κούρδους.
Επιμονή Φιντάν
Τυπικώς, ο «διάλογος» Τουρκίας – Συρίας πάγωσε εξαιτίας της τουρκικής επιμονής για αναγνώριση της «συριακής αντιπολίτευσης» από τον Ασσαντ. Στην αρχή του Νοεμβρίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Hurriyet (3 – 11 – 24) κατηγόρησε τη Δαμασκό ότι δεν είναι έτοιμη για εξομάλυνση των σχέσεών της με την Αγκυρα.
Η Τουρκία, ανάφερε ο Φιντάν, «θα ήθελε να δει το καθεστώς Ασσαντ και την αντιπολίτευση να διαμορφώνουν ένα πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου θα μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα περιβάλλον αποκλιμάκωσης. Ωστόσο, απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε, δεν είναι έτοιμοι για μια συμφωνία με την αντιπολίτευση και για μια ευρεία εξομάλυνση (σ.σ. της αντιπαράθεσης στη Συρία)».
Από τη μεριά της, η αντιπολιτευόμενη τουρκική εθνικιστική, ευρασιατικής τάσης, εφημερίδα, Aydınlık, ανέφερε ότι Σύριοι αξιωματούχοι αντέδρασαν στις δηλώσεις Φιντάν, ενώ ο εκπρόσωπος της Συριακής Επιτροπής Εθνικής Συμφιλίωσης, Omar Rahmon, δήλωσε: «Δεν νομίζω ότι το συριακό κράτος θα διεξαγάγει διάλογο με την αντιπολίτευση χωρίς να υπάρξουν εγγυήσεις. Το συριακό κράτος πιστεύει ότι αυτή η αντιπολίτευση κατευθύνεται από την Τουρκία και από άλλες χώρες. Επομένως, θέλει πρώτα να ξεκινήσει διάλογο με τις χώρες που καθοδηγούν την αντιπολίτευση, να λάβει εγγυήσεις και στη συνέχεια να διαπραγματευτεί με την αντιπολίτευση».
Η Δαμασκός βάζει νερό στο κρασί της
Η θέσεις Φιντάν δεν είναι καινούργιες. Τις εξέφρασε και ο Τούρκος υπουργός Αμυνας, Γ. Γκιουλέρ, ήδη τον Αύγουστο, μιλώντας στο Reuters: «Η Τουρκία θα μπορούσε να συζητήσει για τον συντονισμό της αποχώρησης από τη Συρία μόνον αφού υιοθετηθεί νέο Σύνταγμα, διεξαχθούν εκλογές και διασφαλιστούν τα σύνορα», είπε. Μια φράση που ηχεί σαν να λέγει ότι η Τουρκία δενθα φύγει ποτέ από εκεί ή ότι θα φύγει όποτε το κρίνει σκόπιμο.
Λίγο μετά από αυτή τη δήλωση, αναφέρει ο τουρκικός Τύπος, ο Μπασάρ Αλ Ασσαντ, μιλώντας στο συριακό Κοινοβούλιο, ανέφερε ότι πρέπει να αποσυρθούν τα τουρκικά στρατεύματα από τη Συρία. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι η άμεση αποχώρησή τους δεν αποτελεί προϋπόθεση για τις συνομιλίες εξομάλυνσης. Απλά θέλει να του δώσει η Αγκυρα εγγυήσεις.
Είναι εμφανές ότι έβαλε νερό στο κρασί του. Μάλιστα, η εφημερίδα, Aydınlık, αναφέρει πως τον Φεβρουάριο του 2024, υψηλόβαθμος Σύρος διπλωμάτης της είχε δηλώσει: «Δεν χρειάζεται να αποχωρήσουν αμέσως τα τουρκικά στρατεύματα. Και μόνο να ανακοινώσουν ότι θα αποχωρήσουν και να αποσυρθούν εν μέρει από κάποια σημεία θα ήταν ένα σημαντικό βήμα. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις και να ξεκινήσει εκ νέου η διαδικασία εξομάλυνσης. Αργότερα θα συνεννοηθούμε για όλα μαζί».
Παρά ταύτα, σχολιάζει η ίδια εφημερίδα, η Αγκυρα περιορίζεται μόνον σε φραστικές «διαβεβαιώσεις» περί αναγνώρισης της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας.
Ρωσική σφήνα
Σε αυτό το σκηνικό, πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέϊ Λαβρόφ, μπήκε σφήνα, αφήνοντας αιχμές για την Αγκυρα. «Οι αποκλίσεις στις θέσεις Δαμασκού και Άγκυρας υπήρξαν η αιτία για πάγωμα των διαπραγματεύσεων», είπε. Και πρόσθεσε: «Η συριακή κυβέρνηση επιμένει να αποσαφηνιστεί πρώτα από όλα η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από τα εδάφη της Συρίας. Η Τουρκία, αν και αρχικά είχε δηλώσει τη δέσμευσή της στην εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, προτείνει να εξεταστεί η αποχώρηση των στρατευμάτων της αργότερα».
Πάντως, όπως αναφέρει η Aydınlık, ο Τ. Ερντογάν, στην πρόσφατη Σύνοδο των BRICS, στην πόλη της Ρωσίας, Καζάν, ζήτησε τη διαμεσολάβηση του Πούτιν, ενώ προηγουμένως πει ότι δεν θα ενοχληθεί από την παρουσία του Συριακού Στρατού στα σύνορα με την Τουρκία.
Ρωσική ναυτική βάση στη Συρία
Να σημειωθεί, υπογραμμίζει η τουρκική εφημερίδα, πως κοινή πεποίθηση είναι ότι υπάρχουν αντιδράσεις για την εξομάλυνση τόσο στην Άγκυρα όσο και στη Δαμασκό. Ωστόσο, κατά την εθνικιστική αντιπολιτευόμενη Aydınlık, πρέπει να εγκαθιδρυθεί γρήγορα μια στρατιωτική συνεργασία με τη Συρία και να αναληφθεί δράση τόσο κατά των «αυτονομιστικών» όσο και κατά των «φανατικών τρομοκρατικών οργανώσεων». Σε αντίθετη περίπτωση, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ θα συνεχίσουν να προωθούν τα σχέδιά τους για ένα δεύτερο Ισραήλ υπό την ονομασία «Κουρδιστάν».
Στην υπηρεσία της Τουρκίας
Κατά την εφημερίδα, όμως, και η συριακή αντιπολίτευση είναι διχασμένη έναντι του Ασσαντ όσον αφορά το θέμα της εξομάλυνσης. Μια μερίδα της που καθοδηγείται από την Τουρκία είχε εν μέρει αποδεχτεί τη διαδικασία εξομάλυνσης και μάλιστα πρωτοστάτησε σε μια σειρά από βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Αντίθετα, οργανώσεις που διαφωνούν, επιχείρησαν να προκαλέσουν εξέγερση, με αποτέλεσμα ένοπλες αντιπαραθέσεις. Κάποιες από αυτές είναι με τον Hay’at Tahrir al-Sham (σ.σ. Τζιχαντιστές – «Οργάνωση για την Απελευθέρωση του Λεβάντε») και κάποιες με το PYD (σ.σ. Κούρδοι).
Ωστόσο, τονίζει η Aydınlık, στη βόρειο Συρία δεν υπάρχει κάποιο κέντρο που να έχει τη δύναμη να ασκήσει πίεση στην Άγκυρα «να μην τα βρει με τον Άσαντ». Γράφει, επίσης, ότι η Δαμασκός έχει επιτύχει στο παρελθόν να εφαρμόσει μοντέλα συμφιλίωσης σε διάφορες περιοχές, όπου αφοπλίστηκε η αντιπολίτευση. Ο έλεγχος των περιοχών πέρασε στις κυβερνητικές δυνάμεις, και μέλη της αντιπολίτευσης εντάχθηκαν στον Συριακό Στρατό.
Πολιτοφυλακές του Ασσαντ
Ακριβώς σε αυτή τη βάση, η συριακή κυβέρνηση εξετάζει μια συμφωνία με την αντιπολίτευση στη Βόρεια Συρία. Ουσιαστικά, η συζήτηση γίνεται για να υπάρξει μια συμφωνία με στοιχεία που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Τουρκίας. Αποκλείονται, βέβαια, οργανώσεις όπως το PKK – PYD (σ.σ. Αγκυρα και τουρκικός Τύπος ταυτίζουν πάντα τις δύο οργανώσεις, βαφτίζοντάς τες βέβαια «τρομοκρατικές») και ο HTS. Προτεραιότητα σε αυτή την περίπτωση είναι η είσοδος του Συριακού Στρατού στη Β. Συρία.
Ωστόσο, καταλήγει η εφημερίδα, από τη στιγμή που η Αγκυρα βάζει θέμα αλλαγής του Συντάγματος και της εκλογικής διαδικασίας, η Δαμασκός θεωρεί ότι έτσι επιχειρείται να της επιβληθεί η αναγνώριση της συριακής αντιπολίτευσης, μέσω και των εκλογών.