Πυρετώδεις παρασκηνιακές διεργασίες, φέρονται να διεξάγονται στο «τρίγωνο» Ουάσιγκτον – μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες – Κίεβο, προκειμένου να βρεθεί η «μαγική» φόρμουλα που να σταματήσει η κρεατομηχανή ανθρώπων στην Ουκρανία. Τις τελευταίες ημέρες, μεγάλα αμερικανικά Μέσα Ενημέρωσης κάνουν λόγο για «Δυτική πρόταση» προς το Κίεβο, να αποδεχτεί «εδαφικές παραχωρήσεις» προς τη Ρωσία «έναντι εγγυήσεων ασφαλείας». Δύσκολη εξίσωση για το Κίεβο και με άγνωστη τη στάση της Μόσχας.
Το Μεσανατολικό και οι αμερικανικές εκλογές φαίνεται ότι επιταχύνουν τις εξελίξεις στο … ουκρανικό μέτωπο. Εσχάτως, οι New York Times και κατόπιν οι Financial Times έκαναν λόγο για «σχέδιο ειρήνευσης» που έχει υποβάλει η Δύση στο Κίεβο. Στην ουκρανική πρωτεύουσα, ωστόσο, αρνούνται ότι διεξάγονται τέτοιες συζητήσεις, ενώ το γραφείο του Ουκρανού προέδρου χαρακτηρίζει τα σχετικά δημοσιεύματα των Financial Times ως «ανοησία».
Να σημειωθεί πως το Σάββατο, 12 Οκτωβρίου, είχε προγραμματιστεί Σύνοδος Κορυφής για την Ουκρανία, στην αμερικανική αεροπορική βάση Ramstein στη Γερμανία, παρουσία και του Τζο Μπάιντεν, αλλά αναβάλλεται (ή ακυρώνεται – σχετικό κείμενο της Deutsche Welle), επειδή ο Αμερικανός πρόεδρος δεν θα πάει, εξαιτίας του τυφώνα στις ΗΠΑ. Ετσι, το Κίεβο θα πρέπει να παραμείνει στον διάδρομο της αναμονής για τις όποιες περαιτέρω αποφάσεις εκ μέρους της Δύσης.
Το ότι υπάρχει κινητικότητα προς αυτή την κατεύθυνση, επιβεβαιώνουν τα δημοσιεύματα σχεδόν σε όλα τα μεγάλα Δυτικά ΜΜΕ. Φαίνεται, όμως, ότι δεν συμφωνούν όλοι ως προς την κατάπαυση του πυρός και την έναρξη διαπραγματεύσεων για ειρήνευση. Ενδεικτικά, το Bloomberg σημειώνει ότι «η κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία θα κάνει περισσότερο κακό παρά καλό». Κάτι τέτοιο, αναφέρει, «θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη διεθνή υποστήριξη προς την Ουκρανία. Ηδη, πολλοί σύμμαχοί της αναζητούν μια δικαιολογία, προκειμένου να ανακατευθύνουν τα χρήματα που δίνουν για την Ουκρανία στις εσωτερικές ανάγκες τους. Η κατάπαυση των εχθροπραξιών θα ήταν ιδανική δικαιολογία».
Κινητικότητα και στο μέτωπο
Σε αυτή τη συγκυρία, εντύπωση προκαλεί ότι στον ουκρανικό Τύπο εμφανίστηκαν πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες στο γραφείο του Ουκρανού προέδρου συζητούν το ενδεχόμενο απόλυσης τριών βασικών προσώπων της στρατιωτικής ηγεσίας: Του υπουργού Αμυνας, Ρουστέμ Ουμέροφ, του επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών των Ενόπλων Δυνάμεων (GUR), Κυρίλ Μπουντάνοφ, και του αρχηγού του ουκρανικού ΓΕΕΘΑ, Αλεξάντρ Σίρσκι.
Ως κύρια αιτία γι’ αυτό θεωρείται η άσχημη κατάσταση στο μέτωπο. Παρά την ουκρανική επίθεση στην ρωσική επαρχία Κούρσκ, οι ρωσικές δυνάμεις προωθούνται σε άλλες περιοχές του μετώπου. Η κατάσταση στο μέτωπο, έτσι όπως την παρουσιάζουν μεγάλα Δυτικά ΜΜΕ, έχει ως εξής: Σύμφωνα με τους Sunday Times, «από στρατιωτικής απόψεως, ο Πούτιν αποφάσισε να μην τσιμπήσει το δόλωμα του Κιέβου, στην περιοχή Κούρσκ, και να μην αποσπάσει την προσοχή των δυνάμεών του από το μέτωπο του Ντονμπάς.
»Στο Κούρσκ τα ρωσικά στρατεύματα έχουν σημειώσει κάποια πρόοδο στην απώθηση των Ουκρανών, αλλά οι τελευταίοι εξακολουθούν να ελέγχουν μεγάλο μέρος των περιοχών που κατέλαβαν τον Αύγουστο. Ωστόσο, στη νοτιοανατολική Ουκρανία, οι Ρώσοι συνεχίζουν την επίθεσή τους. Εσχάτως, κατέλαβαν την πόλη – οχυρό, Ουγκλεντάρ, ενώ εκφράζονται φόβοι ότι θα ακολουθήσει ο στρατηγικός οδικός και σιδηροδρομικός κόμβος του Ποκρόφσκ».
Στο μεταξύ, όπως αναφέρουν οι Sunday Times, «οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας και το δίκτυο ηλεκτρικού ρεύματος εξακολουθούν να είναι βασικοί στόχοι της ρωσικής πλευράς. Εκτιμάται ότι πάνω από το 70% των δυνατοτήτων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της Ουκρανίας έχει καταστραφεί. Οι διακοπές ρεύματος φέτος τον χειμώνα μπορεί να κυμανθούν από 4 έως 20 ώρες την ημέρα. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας έχει προειδοποιήσει ότι θα είναι η «πιο σοβαρή δοκιμασία για το ουκρανικό ενεργειακό σύστημα».
Μοντέλο Ανατολικής – Δυτικής Γερμανίας
Ο πρώην σύμβουλος του Ζελένσκι, και νυν αντιπολιτευόμενος -ή εμφανιζόμενος ως ανεξάρτητος- Αλεξέϊ Αρεστόβιτς θεωρεί ότι «το μέτωπο πιέζεται σε τέσσερα σημεία: Στο Κουράχοφ-Ποκρόφσκ, στο Τορέτσκ, και στο Τσάσοβ Γιαρ – Κουπιάνσκ. Εκτός αυτών, υπάρχουν εύλογα ερωτηματικά για την περιοχή του Κούρσκ (εκεί υπάρχει ένα σχετικό “ο ένας απωθεί τον άλλον” κατά 50/50). Και θα προστεθούν άλλα 2-3 σημεία. ΚΙ’ αυτό γιατί η φυγή και οι αιχμαλωσίες είναι αναμενόμενες μεταξύ ανθρώπων που έχουν αποθαρρυνθεί και δεν καταλαβαίνουν για τι πολεμούν. Θεωρούν μη ρεαλιστικό τον στόχο να επιστρέψει η Ουκρανία στα σύνορα του 1991. (…) Στόχος μας πρέπει να είναι να σταθεροποιηθεί η γραμμή. Οχι να αυτοκτονήσουμε. Κανείς, φυσικά, δεν θα αναγνωρίσει τα εδάφη που πήρε η Ρωσία, όσο κι αν το θέλει. Αλλά de facto θα έχουμε να κάνουμε με Ανατολική και Δυτική Γερμανία, ή με Βόρεια και Νότια Κορέα».
Αντίστοιχα είναι τα δημοσιεύματα σε Δυτικά ΜΜΕ, σύμφωνα με τα οποία η Δύση προτείνει σχέδιο ειρήνευσης στη βάση «εδάφη έναντι ασφάλειας». Σύμφωνα με τους Financial Times, Δυτικοί διπλωμάτες και ολοένα περισσότεροι Ουκρανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι οι ουσιαστικές εγγυήσεις ασφαλείας θα μπορούσαν να αποτελέσουν βάση για να ξεκινήσουν ειρηνευτικές συνομιλίες. Η Ρωσία θα διατηρήσει de facto, αλλά όχι de jure, τον έλεγχο των ουκρανικών εδαφών που πέρασαν στα χέρια της. Ούτε οι Δυτικοί σύμμαχοι της Ουκρανίας, αλλά ούτε και το Κίεβο θα αναγνωρίσουν την κυριαρχία της Ρωσίας στο ένα πέμπτο του ουκρανικού εδάφους που απέκτησε από το 2014 και μετά. Συμφωνούν, ωστόσο, ότι, με διπλωματικά μέσα, στο μέλλον αυτά τα εδάφη θα πρέπει να επιστραφούν.
Σχέδιο ένταξης στο ΝΑΤΟ;
Οι εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία θα προβλέπουν είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Τουλάχιστον αυτό ζητάει το Κίεβο. Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετές «σκιές» σε αυτό το σενάριο.
Χαρακτηριστικά, οι Sunday Times αναφέρουν: «Η Μόσχα είναι εμφανώς ανακουφισμένη από την πρόσφατη επίσκεψη του προέδρου, Ζελένσκι, στις ΗΠΑ, η οποία φαίνεται να ήταν μια απογοήτευση για την Ουκρανία. Βρετανός διπλωμάτης περιέγραψε το πολυδιαφημισμένο «σχέδιο νίκης» του Ζελένσκι ως «λίστα αγορών και όχι στρατηγικό σχέδιο». Παρά ταύτα, οι Αμερικανοί τον ξεπροβόδισαν με υποσχέσεις για άλλα 2,4 δισ. δολάρια βοήθειας. Ο Ζελένσκι, όμως, δεν πήρε το πράσινο φως για να χρησιμοποιήσει τους δυτικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς (σ.σ. για πλήγματα εντός της Ρωσίας, αν και αυτό είναι πιθανόν να γίνει στο μέλλον), πόσο μάλλον εγγυήσεις για μελλοντική στήριξη και ένταξη στο ΝΑΤΟ».
Κατά τους Financial Times, στη Δύση εκφράζονται επιφυλάξεις και ως προς τις εγγυήσεις που προβλέπονται στο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ (σ.σ. στρατιωτική υποστήριξη σε περίπτωση επίθεσης σε κράτος – μέλος του Οργανισμού), διότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους σε ανοικτή σύγκρουση με τη Ρωσία.
Ωστόσο, συνεχίζει η εφημερίδα, «κάποιοι υποστηρικτές της Ουκρανίας θεωρούν ότι αυτό δεν ισχύει. «Υπάρχουν τρόποι να λυθεί το πρόβλημα», λέει ο Νορβηγός, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος μόλις προ εβδομάδος άφησε τη θέση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ. Ο ίδιος έφερε ως παράδειγμα, μεταξύ άλλων, τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ προς την Ιαπωνία. Αυτές δεν ισχύουν για τα νησιά Κουρίλες, στον Ειρηνικό, τέσσερα από τα οποία η Ιαπωνία ισχυρίζεται ότι είναι δικά της, αλλά έχουν περάσει στη Ρωσία από τότε που παραχωρήθηκαν στην ΕΣΣΔ, το 1945. Επίσης ανέφερε το παράδειγμα της Δυτικής Γερμανίας, η οποία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1955 παρά το γεγονός ότι η Γερμανία ήταν διχοτομημένη».
Ίσως το πιο πειστικό επιχείρημα, προσθέτουν οι Financial Times, «προέβαλε η Αμερικανίδα ιστορικός του Ψυχρού Πολέμου, Μαίρη Σάροττ, σε άρθρο της, στο Foreign Affairs. Υποστήριξε ότι οι όροι για την ένταξη στο ΝΑΤΟ μπορούν να προσαρμοστούν στις ιδιαιτερότητες της κάθε περίπτωσης (σ.σ. στην παρούσα της ουκρανικής). Για παράδειγμα, ανέφερε, η Νορβηγία, ως ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού, δεσμεύτηκε να μην έχει βάση του ΝΑΤΟ στο έδαφός της.
»Επίσης, η Δυτική Γερμανία, εντασσόμενη στο ΝΑΤΟ, είχε καταστήσει σαφές ότι τα σύνορά της ήταν προσωρινά. Έπρεπε να ανεχτεί τη διχοτόμηση της Γερμανίας επ’ αόριστον, αλλά να μην την αποδεχτεί, και ταυτόχρονα να αποκηρύξει τη χρήση βίας για την ανακατάληψη της Ανατολικής Γερμανίας».
Η Ουκρανία, έγραψε ίδια, «πρέπει να προσδιορίσει το σύνορο της επικράτειας που θα υπερασπιστεί με στρατιωτικά μέσα. Παράλληλα, να συμφωνήσει να μην έχει στρατεύματα (σ.σ. ΝΑΤΟϊκά) ή πυρηνικά όπλα στο έδαφός της, εκτός κι αν απειλείται με επίθεση, και να αποκηρύξει τη χρήση βίας πέρα από αυτά τα σύνορα, με εξαίρεση λόγους αυτοάμυνάς της».
Πρόβλημα στην Ευρώπη
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, οι Sunday Times επισημαίνουν ότι, «στο μεταξύ, η ευρωπαϊκή υποστήριξη προς την Ουκρανία δεν φαίνεται τόσο σταθερή όσο ήταν στην αρχή του έτους. Τα λαϊκιστικά κόμματα που αντιτίθενται στην υποστήριξη της Ουκρανίας δυναμώνουν, μετά τις επιτυχίες του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία, της Εθνικής Συσπείρωσης της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, και του Κόμματος Ελευθερίας στην Αυστρία. Ο σχηματισμός «Πατριώτες για την Ευρώπη», ο οποίος συχνά θεωρείται ότι, αν δεν είναι πάντα υπέρ του Πούτιν, είναι τουλάχιστον σκεπτικιστικός απέναντι στην Ουκρανία, είναι τώρα ο τρίτος μεγαλύτερος στο Ευρωκοινοβούλιο (έχει πάντως μόνο 84 από τους 720 βουλευτές)».
Ακόμα πιο σοβαροί, συνεχίζει η εφημερίδα, «κρίνονται οι υπαινιγμοί, όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και σε κυβερνήσεις άλλων μεγάλων χωρών, ότι το Κίεβο, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να προβεί σε κάποιο είδος συμφωνίας για να λήξει ο πόλεμος».