Του Ζαφείρη Χατζηδήμου
Η μεγαλύτερη απόβαση ξηράς, θάλασσας και αέρα που επιχειρήθηκε ποτέ χρειάστηκε χρόνια προετοιμασίας. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη ξεκίνησε με την εισβολή της Πολωνίας από τη Ναζιστική Γερμανία τον Σεπτέμβριο του 1939. Η Βρετανία και η Γαλλία κήρυξαν πόλεμο ως απάντηση, αλλά μπορούσαν να κάνουν ελάχιστα για να βοηθήσουν τους Πολωνούς. Την άνοιξη του 1940, οι γερμανικές δυνάμεις του υπό την ηγεσία του Αδόλφου Χίτλερ πραγματοποίησε επιτυχημένες εισβολές στη Δανία, τη Νορβηγία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και άλλες χώρες.
Οι γερμανικές στρατιές στη συνέχεια προχώρησαν στη Γαλλία, διασπώντας γρήγορα τις αμυντικές γραμμές στα σύνορα και παγιδεύοντας μεγάλο μέρος των βρετανικών και γαλλικών στρατευμάτων κατά μήκος της Μάγχης. Αν και η Βρετανία κατάφερε να απομακρύνει πολλές από αυτές τις δυνάμεις από την περιοχή γύρω από τη Δουνκέρκη, άφησε τη Ναζιστική Γερμανία κυρίαρχη στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Σχεδόν αμέσως, οι Βρετανοί ηγέτες άρχισαν να οραματίζονται τρόπους να διασχίσουν ξανά τη Μάγχη με αμφίβια επίθεση, η οποία τελικά κωδικοποιήθηκε ως Επιχείρηση Overlord (Επικυρίαρχος). Κατανοώντας την απειλή που θα μπορούσε να αποτελέσει μια τέτοια εισβολή, ο Χίτλερ άρχισε να χτίζει ισχυρές άμυνες κατά μήκος ολόκληρης της ακτής της Μάγχης, τις οποίες ονόμασε “Ατλαντικό Τείχος”.
Μετά την εισβολή του γερμανικού στρατού στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941, ο σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν άρχισε να πιέζει τους νέους συμμάχους του για τη δημιουργία ενός δεύτερου μετώπου στη Δυτική Ευρώπη. Στα τέλη Μαΐου 1942, η Σοβιετική Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν κοινή ανακοίνωση ότι: “επιτεύχθηκε πλήρης κατανόηση όσον αφορά τα επείγοντα καθήκοντα για τη δημιουργία ενός δεύτερου μετώπου στην Ευρώπη το 1942”.
Ωστόσο, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ έπεισε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνο Ρούσβελτ να αναβάλει την υποσχεθείσα εισβολή, καθώς, ακόμη και με τη βοήθεια των ΗΠΑ, οι Σύμμαχοι δεν διέθεταν επαρκείς δυνάμεις για μια τέτοια δραστηριότητα.
Αντί για μια άμεση επιστροφή στη Γαλλία, οι δυτικοί Σύμμαχοι πραγματοποίησαν επιθέσεις στο Μεσογειακό Θέατρο Επιχειρήσεων, όπου τα στρατεύματα της Κοινοπολιτείας πολεμούσαν ήδη τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Μέχρι τα μέσα του 1943, η εκστρατεία στη Βόρεια Αφρική είχε κερδηθεί, με καθοριστική την «μάχη του Ελ Αλαμέιν» έξω από την Αλεξάνδρεια. Οι Σύμμαχοι στη συνέχεια ξεκίνησαν την εισβολή στη Σικελία τον Ιούλιο του 1943 και στη συνέχεια εισέβαλαν στην ιταλική χερσόνησο τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Μέχρι τότε, οι σοβιετικές δυνάμεις ήταν πλέον στην επίθεση και είχαν κερδίσει την μεγάλη νίκη στη Μάχη του Στάλινγκραντ.
Η πολιτική απόφαση να πραγματοποιηθεί εισβολή στο βόρειο τμήμα της ηπείρου εντός του επόμενου έτους ελήφθη στη Διάσκεψη του «Τράιντετ» στην Ουάσινγκτον τον Μάιο του 1943. Ο σχεδιασμός έπρεπε να ξεκινήσει από την αρχή λόγω του περιορισμένου αριθμού των διαθέσιμων αποβατικών σκαφών μιας και τα περισσότερα ήταν ήδη δεσμευμένα στα μέτωπα της Μεσογείου και του ειρηνικού. Ετσι, ξεκίνησε η ταχεία κατασκευή νέου αποβατικού στόλου και η αποστολή αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Μεγάλη Βρετανία.
Τελικά, στη Διάσκεψη της Τεχεράνης τον Νοέμβριο του 1943, ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ ανακοίνωσαν και δεσμεύτηκαν στον Στάλιν ότι θα ανοίξουν το πολυαναμενόμενο δεύτερο μέτωπο τον Μάιο του 1944.
Σχεδιασμός
Οι Σύμμαχοι εξέτασαν τέσσερις τοποθεσίες για τις αποβάσεις: τη Βρετάνη, τη Χερσόνησο του Κοταντέν, τη Νορμανδία και το Πα ντε Καλαί. Καθώς η Βρετάνη και το Κοταντέν είναι χερσόνησοι, θα ήταν δυνατόν για τους Γερμανούς να αποκόψουν την προέλαση των Συμμάχων σε ένα σχετικά στενό ισθμό, οπότε αυτές οι τοποθεσίες απορρίφθηκαν.
Καθώς το Πα ντε Καλαί είναι το πλησιέστερο σημείο στην ηπειρωτική Ευρώπη προς τη Βρετανία, οι Γερμανοί το θεώρησαν ως την πιο πιθανή αρχική ζώνη αποβίβασης, οπότε ήταν η πιο οχυρωμένη περιοχή. Ωστόσο, προσέφερε λίγες ευκαιρίες για επέκταση, καθώς η περιοχή περιβάλλεται από πολυάριθμους ποταμούς και κανάλια, ενώ οι αποβάσεις σε ένα ευρύ μέτωπο στη Νορμανδία θα επέτρεπαν ταυτόχρονες απειλές κατά του λιμανιού του Χερβούργου, των παράκτιων λιμανιών δυτικότερα στη Βρετάνη και μιας χερσαίας επίθεσης προς το Παρίσι και τελικά στη Γερμανία.
Έτσι, η Νορμανδία επιλέχθηκε ως η τοποθεσία αποβίβασης. Το σοβαρότερο μειονέκτημα της ακτής της Νορμανδίας – η έλλειψη λιμενικών εγκαταστάσεων – θα ξεπερνιόταν μέσω της ανάπτυξης τεχνητών λιμανιών τύπου Mulberry.
Μια σειρά τροποποιημένων αρμάτων μάχης, με το παρατσούκλι «Hobart’s Funnies» (Τα αστεία ή οι πλάκες του Χόμπαρτ) που πήραν το όνομά τους από τον σχεδιαστή τους, βρετανό υποστράτηγο του μηχανικού Πέρσι Χόμπαρτ, θα αντιμετώπισαν συγκεκριμένες απαιτήσεις που αναμένονταν για την απόβαση της Νορμανδίας, όπως εκκαθάριση ναρκών, κατεδάφιση οχυρών και δημιουργία γεφυρών για τον διάπλου ποταμών.
Οι Σύμμαχοι σχεδίαζαν να ξεκινήσουν την εισβολή την 1η Μαΐου 1944. Το αρχικό προσχέδιο του σχεδίου εγκρίθηκε στη Διάσκεψη του Κεμπέκ τον Αύγουστο του 1943. Ο στρατηγός Ντουάιτ Ντ. Άιζενχαουερ διορίστηκε διοικητής του Ανώτατου Στρατηγείου των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Δυνάμεων.
Ο στρατηγός Μπέρναρντ Μοντγκόμερι διορίστηκε διοικητής της 21ης Στρατιάς, η οποία περιελάμβανε όλες τις χερσαίες δυνάμεις που συμμετείχαν στην εισβολή. Στις 31 Δεκεμβρίου 1943, ο Άιζενχαουερ και ο Μοντγκόμερι είδαν για πρώτη φορά ολοκληρωμένο το σχέδιο, που πρότεινε αμφίβιες αποβάσεις από τρεις μεραρχίες με δύο ακόμη μεραρχίες σε υποστήριξη.
Οι δύο στρατηγοί επέμειναν να επεκταθεί η κλίμακα της αρχικής εισβολής σε πέντε μεραρχίες, με αερομεταφερόμενες καταβάσεις από τρεις επιπλέον μεραρχίες, για να επιτρέψουν επιχειρήσεις σε ευρύτερο μέτωπο και να επισπεύσουν την κατάληψη του Χερβούργου.
Όμως, όπως προαναφέραμε, η κατασκευή και παράδοση επιπλέον αποβατικών σκαφών από τα ναυπηγεία των ΗΠΑ προς την Μεγάλη Βρετανία για τη διευρυμένη επιχείρηση σήμαινε ότι η εισβολή έπρεπε να αναβληθεί για τον Ιούνιο. Τελικά, 39 (!) μεραρχίες θα δεσμεύονταν στη Μάχη της Νορμανδίας: Είκοσι δύο αμερικανικές, δώδεκα βρετανικές, τρεις καναδικές, μία πολωνική και μία γαλλική, συνολικά πάνω από ένα εκατομμύριο στρατιώτες.
Η ονομασία που δόθηκε στο σύνολο της απόβασης στην ευρωπαϊκή ήπειρο ήταν Επιχείρηση Overlord (Επικυρίαρχος). Η πρώτη φάση, το πέρασμα της Μάγχης, η αμφίβια εισβολή και η δημιουργία ασφαλούς προγεφυρώματος, είχε την κωδική ονομασία Επιχείρηση Neptune (Ποσειδώνας).
Για να επιτύχουν την αεροπορική υπεροχή που απαιτούνταν για να εξασφαλιστεί η επιτυχής εισβολή, οι Σύμμαχοι πραγματοποίησαν εκστρατεία βομβαρδισμών στην Γερμανία αλλά και στην Γαλλία με κωδική ονομασία Επιχείρηση Pointblank (Τυφλό σημείο) που στόχευε την παραγωγή γερμανικών αεροσκαφών, τις προμήθειες καυσίμων και τα αεροδρόμια.
Βάσει του σχεδιασμού, πριν από τις αμφίβιες αποβατικές επιχειρήσεις, έπρεπε να προηγηθούν οι επιχειρήσεις των αερομεταφερόμενων δυνάμεων με πτώσεις από αεροπλάνα και προσγειώσεις ανεμοπτέρων στην Καν στα ανατολικά για να εξασφαλιστούν οι γέφυρες του ποταμού Ορν και βόρεια της Καρεντάν στα δυτικά.
Οι Αμερικανοί, που είχαν ανατεθεί να αποβιβαστούν στην Παραλία Utah και στην Παραλία Omaha, έπρεπε να προσπαθήσουν να καταλάβουν την Καρεντάν και το Σεντ-Λο την πρώτη ημέρα, στη συνέχεια να αποκόψουν τη Χερσόνησο του Κοταντέν και τελικά να καταλάβουν τις λιμενικές εγκαταστάσεις στο Χερβούργο.
Οι Βρετανοί στην Παραλία Sword και στην Παραλία Golden και οι Καναδοί στην Παραλία Juno, θα προστάτευαν το αμερικανικό μέτωπο και θα προσπαθούσαν να δημιουργήσουν πρόχειρους διαδρόμους προσγείωσης- απογείωσης κοντά στην Καν την πρώτη ημέρα.
Ένα έκτο προγεφύρωμα, με κωδική ονομασία «Bad», εξετάστηκε ανατολικά της Ορν. Θα δημιουργούνταν ένα ασφαλές προγεφύρωμα με όλες τις εισβάλλουσες δυνάμεις να συνδέονται μεταξύ τους, με προσπάθεια να κρατηθεί όλη η περιοχή βόρεια της γραμμής Αβράνς-Φαλέζ μέσα στις πρώτες τρεις εβδομάδες.
Ο Μοντγκόμερι οραματίστηκε μια μάχη ενενήντα ημερών, που θα διαρκούσε μέχρι να φτάσουν όλες οι συμμαχικές δυνάμεις στον ποταμό Σηκουάνα.
Από την άλλη ο Χίτλερ είχε αναθέσει «στην Αλεπού της Ερήμου» τον στρατάρχη Έρβιν Ρόμελ τη διοίκηση των γερμανικών δυνάμεων και την ανάπτυξη οχυρώσεων κατά μήκος του Ατλαντικού Τείχους εν αναμονή μιας εισβολής. Τα σχέδια οχύρωσης άλλαζαν και σε λίγο καιρό βάσει του προγράμματος του Ρόμμελ όλη η Νορμανδική ακτή θα ήταν απροσπέλαστη. Γνωστό και ως, «Ατλαντικό τείχος». Οι Σύμμαχοι έπρεπε να δράσουν σύντομα και υπό καθεστώς άκρας μυστικότητας. Πως το κατάφεραν;
Στρατηγική παραπλάνησης
Τα διακριτικά ώμου σχεδιάστηκαν για τις μονάδες της φανταστικής Πρώτης Ομάδας Στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών υπό τον Τζορτζ Πάτον.
Υπό τη γενική ομπρέλα της Επιχείρησης Bodyguard (Σωματοφύλακας), οι Σύμμαχοι πραγματοποίησαν αρκετές δευτερεύουσες επιχειρήσεις σχεδιασμένες να παραπλανήσουν τους Γερμανούς σχετικά με την ημερομηνία και την τοποθεσία των συμμαχικών αποβάσεων.
Η Επιχείρηση Fortitude, περιελάμβανε τη Fortitude North, εκστρατεία παραπληροφόρησης χρησιμοποιώντας ψεύτικη ραδιοεπικοινωνία για να οδηγήσει τους Γερμανούς να αναμένουν επίθεση στη Νορβηγία και τη Fortitude South, μια επίσης μεγάλης έκτασης παραπλάνηση που περιελάμβανε τη δημιουργία μιας φανταστικής Πρώτης Ομάδας Στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών υπό τον υποστράτηγο Τζορτζ Πάτον, που υποτίθεται ότι βρισκόταν στο Κεντ και το Σάσεξ.
Η Fortitude South προοριζόταν να παραπλανήσει τους Γερμανούς ώστε να πιστέψουν ότι η κύρια επίθεση θα πραγματοποιηθεί στο Καλαί.
Αυθεντικά ραδιομηνύματα από την 21η Στρατιά δρομολογήθηκαν πρώτα στο Κεντ προς την υποτιθέμενη Πρώτη Ομάδα Στρατιών και στη συνέχεια μεταδόθηκαν με τη στοιχειώδη κρυπτογράφηση, για να δώσουν στους Γερμανούς την εντύπωση ότι τα περισσότερα από τα συμμαχικά στρατεύματα ήταν σταθμευμένα εκεί. Ο Πάτον ήταν σταθμευμένος στην Αγγλία μέχρι τις 6 Ιουλίου, συνεχίζοντας έτσι να παραπλανεί τους Γερμανούς ώστε να πιστεύουν ότι θα πραγματοποιηθεί και δεύτερη απόβαση στο Καλαί.
Επιπλέον, το βράδυ πριν από την εισβολή, μια μικρή ομάδα των Ειδικών Δυνάμεων έριξε από μεταγωγικά αεροπλάνα ψεύτικους αλεξιπτωτιστές πάνω από τη Χάβρη και το Ισινί. Αυτές οι κούκλες οδήγησαν τους Γερμανούς να πιστέψουν ότι είχε πραγματοποιηθεί μια επιπλέον αερομεταφερόμενη απόβαση.
Το ίδιο βράδυ, στην Επιχείρηση Taxable (Φορολόγηση), η 617 Μοίρα της RAF έριξε λωρίδες από μεταλλικό φύλλο που προκάλεσαν ένα επιστρεφόμενο σήμα ραντάρ που οι χειριστές ραντάρ των Γερμανών ερμήνευσαν λανθασμένα ως ένα ναυτικό κονβόι κοντά στη Χάβρη.
Η ψευδαίσθηση ενισχύθηκε από μια ομάδα μικρών σκαφών που ρυμούλκησαν αερόστατα. Μια παρόμοια παραπλάνηση πραγματοποιήθηκε κοντά στο Μπουλόν-σουρ-Μερ στην περιοχή του Πα ντε Καλαί από την 218 Μοίρα της RAF στην Επιχείρηση Glimmer (Λάμψη).
Στο μεταξύ, μέσα σε ένα δεκαήμερο πριν την απόβαση, πολλοί από τους γερμανικούς σταθμούς ραντάρ στην ακτή της Γαλλίας καταστράφηκαν με σταδιακές επιδρομές βομβαρδιστικών και μαχητικών διώξεως/βομβαρδισμού των συμμαχικών δυνάμεων, προκαλώντας σύγχυση στους Γερμανούς για τις πραγματικές προθέσεις των Συμμάχων.
Αύριο θα δημοσιευτεί το υπόλοιπο της ιστορικής αναδρομής για την απόβαση-ορόσημο των Συμμάχων με επιπλέον στοιχεία και άγνωστες λεπτομέρειες καθώς και τη διάσπαση της υπεροπλίας των γερμανικών δυνάμεων ξηράς που υπερτερούσαν αριθμητικά.