«Η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα του πολέμου». Ένα ρητό παλιό, συχνά ειπωμένο, που μοιάζει κενό όταν ηχούν τα κανόνια. Κι όμως, στις λέξεις του Αλούφ Μπεν, αρχισυντάκτη της εφημερίδας Haaretz, βρίσκει νέο νόημα, μια βαθιά, σχεδόν οδυνηρή επικαιρότητα. Στο άρθρο του στον Guardian, ο Μπεν μιλάει για τον πόλεμο όχι μόνο ως φυσική σύγκρουση αλλά και ως πεδίο μάχης για την ίδια την αλήθεια, που κινδυνεύει να χαθεί ανάμεσα στις φλόγες και τα ερείπια.
Ο πόλεμος, γράφει, δεν αφήνει περιθώρια για ειλικρίνεια. Η δημοσιογραφία του πολέμου είναι γεμάτη εμπόδια: περιορισμένη πρόσβαση, θανάσιμες απειλές, σκοπιμότητες και προπαγάνδα. Ακόμη πιο περίπλοκο γίνεται όταν ο δημοσιογράφος ζει σε μια κοινωνία που μάχεται, όπου οι γραμμές ανάμεσα στο «σωστό» και το «λάθος» διαγράφονται από την ευρύτερη υποστήριξη ενός «δίκαιου πολέμου».
Ο πόλεμος του Οκτωβρίου και η αντίδραση
Στις 7 Οκτωβρίου 2023, η Χαμάς εξαπέλυσε μια επίθεση πρωτόγνωρη στην ιστορία της σύγκρουσης. Εισέβαλε στο Ισραήλ, σκοτώνοντας, απαγάγοντας, σπέρνοντας τον όλεθρο. Το Ισραήλ απάντησε με την πλήρη δύναμή του. Ο πόλεμος δεν άφησε τίποτα όρθιο στη Γάζα, ούτε ανθρώπους ούτε κτίρια.
Στα βόρεια, η Χεζμπολάχ εισήλθε στη μάχη, και οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις αντέδρασαν με ισοπεδωτική δύναμη, καταστρέφοντας σιιτικά χωριά, στερώντας από τον εχθρό κάθε βάση πρώτης γραμμής. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου υποσχέθηκε νίκη. Ωστόσο, 14 μήνες μετά, η υπόσχεση παραμένει ανεκπλήρωτη, με τις απώλειες να αυξάνονται και τον πόλεμο να συνεχίζεται.
Ο ισραηλινός λαός, τραυματισμένο από τη φρίκη της Χαμάς, στέκεται σταθερά πίσω από την κυβέρνηση. Δεν θέλει να δει, να ακούσει, να καταλάβει τον πόνο της άλλης πλευράς. Οι ειδήσεις φιλτράρονται, οι εικόνες από τη Γάζα και το Λίβανο παραμένουν σκιές πίσω από τοπία καταστροφής που προβάλλονται μέσα από τα μάτια των ρεπόρτερ ενσωματωμένων στις στρατιωτικές μονάδες. Η ανθρωπιστική κρίση, ο θάνατος και η δυστυχία των Παλαιστινίων είναι απλώς “παράπλευρες απώλειες”.
Μια εφημερίδα ενάντια στο ρεύμα
Σε αυτή την καταστροφή, η Haaretz μοιάζει με μοναχικό φάρο. Για δεκαετίες, η εφημερίδα καταγράφει την πλευρά της σύγκρουσης που οι άλλοι αποφεύγουν. Το τίμημα ήταν βαρύ: ακυρώσεις συνδρομών, επίθεση από πολιτικούς, απομόνωση. Ο Μπεν το ξέρει καλά: «Όταν βλέπεις εγκλήματα πολέμου, πρέπει να μιλήσεις. Όχι μετά, όταν είναι πολύ αργά, αλλά τώρα. Στην καρδιά του πολέμου.»
Η Haaretz δεν σιωπά. Αναφέρει τις φρικαλεότητες στη Γάζα, τα εγκλήματα που βαφτίζονται «καταπολέμηση της τρομοκρατίας». Γράφει για τα εγκλήματα πολέμου που αποδίδονται στους Ισραηλινούς ηγέτες, ακόμη κι όταν η στρατιωτική λογοκρισία επιχειρεί να φιμώσει κάθε ενοχλητική φωνή. Όμως, όπως λέει ο Μπεν, το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι οι στρατιωτικοί νόμοι αλλά η αυτολογοκρισία. Οι Ισραηλινοί δεν θέλουν να ξέρουν.
Οι μάχες με τον Νετανιάχου
Ο Βενιαμίν Νετανιάχου ποτέ δεν έκρυψε την αντιπάθειά του για την Haaretz. Το 2012, τη χαρακτήρισε «μεγαλύτερο εχθρό του Ισραήλ από την Παλαιστίνη». Σήμερα, η πολεμική του συνεχίζεται. Ο υπουργός Επικοινωνιών, Σλόμο Καρχί, προωθεί μποϊκοτάζ κατά της εφημερίδας, αποκλείοντάς την από κρατική διαφήμιση. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: φίμωση. Η στρατηγική του Νετανιάχου θυμίζει τον μέντορά του, Βίκτορ Όρμπαν: ελέγξτε τα μέσα ενημέρωσης, δημιουργήστε υποστηρικτικά κανάλια, υποκινήστε τους δικούς σας.
Η Haaretz όμως δεν κάμπτεται. «Θα σταθούμε στην αποστολή μας», γράφει ο Μπεν, «να αναφέρουμε τις αλήθειες που άλλοι κρύβουν. Η αλήθεια είναι δύσκολο να προστατευτεί, αλλά αν υποχωρήσουμε, θα έχει ήδη ηττηθεί.»
Αγώνας μέχρι τέλους
Ο πόλεμος της 7ης Οκτωβρίου και οι συνέπειές του συνεχίζουν να γράφουν τις πιο σκοτεινές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας. Ο Μπεν, με τη Haaretz, υπενθυμίζει ότι το καθήκον της δημοσιογραφίας δεν είναι να παίρνει θέση στον πόλεμο αλλά να φωτίζει την πραγματικότητα. Και αυτή η πραγματικότητα, όσο επώδυνη κι αν είναι, δεν πρέπει ποτέ να παραδοθεί.